Arðrán erlendra fyrirtækja á Íslandi í dag

Það kom mér mjög á óvart að lesa það í blöðunum í dag að álfyrirtækin væru undanþegin gjaldeyrishöftum Seðlabankans en það fékk mig líka til að hugsa málið frá öðru sjónarhorni.

Í Bandaríkunum situr einn maður við tölvu og pantar einn farm af súráli og flutning á því frá upprunastað til Íslands. Á Íslandi eru 400 starfsmenn sem taka við þessum farmi, hleypa rafmagni á súrálið sem breytist á augabragði í hreint ál sem er svo sent til kaupenda víðsvegar um heim. Í hverjum mánuði millifærir einn gjaldkeri í Bandaríkjunum annars vegar 400 íslenskum starfsmönnum laun og hins vegar Landsvirkjun fyrir rafmagnið.  

Launin eru 17 milljónir á mánuði eða 200 milljónir króna á ári.
Rafmagnið kostar ca. 690 milljónir á mánuði eða 8,2 milljarðar króna á ári sem fara í afborganir og vexti af lánunum sem voru tekin til að byggja virkjunina fyrir álverið. Megnið fer væntanlega beint úr landi aftur til erlendu lánastofnananna.

Árstekjur fyrir álið er 101 milljarður króna miðað við álverð í dag. 

Þetta þýðir með öðrum orðum, ef forsendur eru réttar að 93 milljarðar af tekjunum sem álverið skilar líta aldrei dagsins ljós á Íslandi og líklega bara launakostnaður sem helst eftir í landinu eða 200 milljónir á ári. Auðvitað megum við ekki gleyma innkaupum á súráli og flutningi til og frá landinu sem dragast frá þessum 93 milljörðum.

Þetta er mjög einfaldað dæmi en samt ekkert svo fjarri raunveruleikanum og ætti að varpa smá glætu á það arðrán sem er í gangi í bakgarðinum hjá okkur Íslendingum fyrir allra augum.

Fleiri álver - Nei takk.

Einföld leið út úr verðtryggingunni

Nú þegar stýrivextir eru 18% er öllum ljóst að það er útilokað að fella niður verðtrygginguna með einu pennastriki. Vextir af verðtryggðum lánum eru í kringum 5% (raunvextir reyndar um 23% vegna verðbólgu) og að ætla að hækka greiðslubyrgði verðtryggðra lána fjórfalt á einu bretti yrði öllum heimilum í landinu ofviða.

Gallinn við verðtryggð lán er sá að þú borgar lága vexti núna en afganginn seinna. Því miður er það þannig að því lengra sem lánið er því meira borgarðu seinna. Að taka verðtryggt lán er eins og hvert annað fíkniefni, þú notar það til að svala neyslufíkninni og þú tekur afleiðingunum einhvern tímann seinna. Eins og önnur fíkniefni þá étur þetta upp líf þitt. Mánaðarleg greiðslubyrði hækkar smátt og smátt og étur upp meira og meira af laununum þínum. Oftast töluvert meira en hækkun launa. Að sama skapi hækka verðbætur og eignin þín hverfur smátt og smátt. Afleiðingar neyslufíknarinnar eru hverjum manni ljósar.

En það er leið út úr verðtryggingunni. Eins og með öll önnur fíkniefni þá þarf að draga úr verðtryggingunni smátt og smátt, gera sér grein fyrir neikvæðu afleiðingunum og alþingismenn þurfa að horfast í augu við þessa fíkn sem blasir við en enginn þorir að stugga við.

Leiðin er mjög einföld. Setja hámark á verðtryggingu lána sem lækkar með hverju árinu þar til hún fer í 0%. Ef það er hámark á verðtryggingu þá gerist tvennt. Vextir af verðtryggðu lánunum hækka smátt og smátt þar sem fjárfestar vilja fá sömu ávöxtun og áður. En að sama skapi minnkar eftirspurn eftir því sem vextirnir hækka. Og þegar eftirspurnin minnkar þá lækka vextirnir. Stýrivextir eru í dag 18%, verðtryggðir vextir hjá Íbúðalánasjóði eru 5,4%. Með því að minnka hámark verðtryggingu á t.d. 10 árum úr 10% í 0% þá má búast við því að í lok tímabilsins verði stýrivextir og íbúðalánavextir mjög nálægt verðtryggðum vöxtum í dag, kannski 6-7%.

En það sem breytist er að við borgum ekki litla vexti núna og afganginn seinna. Lánin yrðu aldrei hærri en þau væru í upphafi. Lánakjör yrðu eins og í nágrannalöndum okkar og fólk færi loksins að eignast eitthvað í sínu eigin húsnæði í stað þess að verðtryggingin éti upp eignina smátt og smátt. Böndum væri komið á neyslufíknina.

Þetta er einföld lausn og það eina sem þarf er viljinn til að hrinda henni í framkvæmd. Vinnubrögð ríkisstjórnarinnar síðustu mánuði hafa sýnt að það er ekkert þessu til fyrirstöðu, annað en pólitíkin sjálf.

Hrun á fjármálamörkuðum - skýringin er augljós

Allir sem hafa smá bókhaldsvit vita að allsstaðar þar sem er hreyfing á peningum þá stemmir alltaf debet og kredit. Hrunið á fjármálamörkuðum er núna metið á 500 milljarða dollara og gæti orðið meira. En hvar eru þessir peningar? Hvernig er hægt að stemma bókhaldið á móti þessu tapi?

Kannski er það bara tilviljun en stríðið í Írak hefur kostað Bandaríkin yfir 550 milljarða dollara.

Afleiður eða ekki afleiður, peningar hverfa ekki svo auðveldlega út úr hagkerfinu.

Hjarðkeppni - of margar bensínstöðvar?

Ég heyrði nýtt orð yfir aukna álagningu olíufélaganna en það er hjarðhegðun þegar allir elta hina í álagningu. Þ.e.a.s. þegar einn hækkar hækka allir hinir líka en ef einn lækkar þá bíða hinir eftir því að hann hækki aftur, o.s.frv. Ég held að það væri betra að kalla hjarðhegðun samkeppnisaðila, hjarðkeppni.

En ég held að ástæðan fyrir aukinni álagningu olíufélaganna sé ekki endilega þeim sjálfum að kenna. Ef ég ætla að taka eldsneyti og er til í að keyra ca. 5 km á næstu bensínstöð, þá get ég valið úr (ekki tæmandi listi):

1. Olís - Hamraborg, 
2. N1 - Engihjalla,
3. Orkunni - Smiðjuvegi,
4. Egó - Staldrinu,
5. Olís - Mjódd,
6. Shell - Breiðholsbraut,
7. Orkunni - Dalvegi,
8. Ób - Bæjarlind,
9. Egó - Smáralind (austanmegin),
10. Egó - Smáralind (vestanmegin),
11. Shell - Smáralind,
12. Atlantsolíu - Bústaðavegi,
13. N1 - Fossvogi, 
14. Atlantsolíu - Kársnesbraut

Hvað kostar að reka allar þessar 14 bensínstöðvar! Ég bara spyr! Ég þarf bara eina, þegar bensínljósið kviknar ég get keyrt 50 km áður en ég tek eldsneyti. Finnst einhverjum skrítið hvað álagningin er há þegar fjöldi bensínstöðva er skoðaður?  Er einhver svo vitlaus að halda að það sé selt meira eldsneyti þegar það eru fleiri bensínstöðvar?

Eitraðar pillur bankanna

Ég rak augun í auglýsingu frá einum íslensku bankanna sem var á þá leið að þeir sem leggja inn evrur hjá þeim fá bestu ávöxtunina hjá þeim miðað við hina bankana. 4.90% ávöxtun sem er nokkuð góð ávöxtun á erlendu fé hér á landi.

En fyrir almenna íslendinga er þetta mjög óskynsamlegt miðað við ástandið í dag. Ef ég ætti t.d. 1.000.000 kr. og myndi kaupa fyrir hana evrur í dag á genginu 116,21 kr. þá fengi ég € 8.605. Eftir eitt ár fengi ég € 422 í vexti og ætti því € 9.027. En hvað verður gengið á evrunni eftir eitt ár? Það er útilokað að segja til um það en þeir sem ég hef rætt við telja að það verði um 100 kr. Það myndi þýða að € 9.027 = 902.700 kr. Það þýðir að ég myndi tapa ca. 100.000 kr. á því að leggja peningana mína inn á erlendan reikning í dag. Raunávöxtun væri því tap upp á ca -10%!

Auglýsingar bankanna eru mjög góðar til að sjá hvað raunverulega er að gerast bak við tjöldin og nú má því búast við styrkingu krónunnar á næstunni.

Samstarf/samráð íslensku bankanna orðið mjög augljóst, 2. hluti

Nú hafa bankarnir komið upp um sig. Í fréttum dagsins var talað um að nánast væri búið væri að loka á erlend lán til einstaklinga. Það kemur ekki á óvart að bankarnir geri þetta núna þegar þeir vita að veiking krónunnar er eingöngu vegna samstarfs/samráðs þeirra sjálfra og krónan á eftir að styrkjast verulega næstu vikurnar.

Dæmi:
Ef ég tæki 20 milljón króna erlent húsnæðislán í dag þegar Evran kostar 122,05 kr þá væri ég að taka lán upp á 163.867 €. Þegar bankarnir hafa svo í samráði sínu ákveðið að styrkja krónuna þá er líklegt að Evran fari niður í ca. 100 kr en þá er húsnæðislánið mitt komið niður í 16,3 milljónir!!! Þ.e.a.s. bankarnir myndu tapa tæpum fjórum milljónum á því að lána mér í dag.

Auðvitað vilja bankarnir ekki tapa á þessu ástandi sem þeir hafa sjálfir skapað. Mjög augljóst hvað er í gangi, ekki satt?

Samstarf/samráð íslensku bankanna orðið mjög augljóst

Fyrir ári síðan var mikið í umræðunni svokölluð krónubréf þ.e.a.s. erlendir spákaupmenn gáfu út skuldabréf í íslenskum krónum til að fá þá vexti sem hafa verið hér á landi. Vextirnir hér hafa verið í kringum 13% á meðan þeir hafa verið 0,3-4% hjá stærstu þjóðum heims.

En nú þegar þessi krónubréf eru laus til innlausnar þá kemur sér vel að allir þekkja alla í bankageiranum á Íslandi. Bankarnir hafa tekið sig saman og ákveðið að lækka gengi krónunnar til að hagnaður erlendu spákaupmannanna yrði enginn eða jafnvel kæmi út í tapi. Og viti menn, að sjálfsögðu tókst bönkunum það með samstilltu átaki.

En reiknum út innlausn á 1 milljarða krónubréfum sem voru gefin út 14. mars 2007 og eru með gjalddaga 14. mars 2008.

Gengið á evrunni þann 14. mars 2007 er 89,23 þannig að fyrir 11.206.993 € fengust 1.000.000.000 kr.
Vextir eru ca. 13% þannig að eftir árið er upphæðin komin í 1.130.000.000 kr.
Gengið á evrunni þann 14. mars 2008 er 109,16 þannig að fyrir 1.130.000.000 kr fást 10.351.777 €

Þannig að í staðinn fyrir að hagnast um 13% á einu ári eða 1.456.909 € þá hafa erlendu spákaupmennirnir tapað 855.216 € !!!

Bankarnir, allir sem einn, hafa staðið sig gríðarlega vel í að passa upp á okkar agnarsmáa hagkerfi gagnvart erlendum aðilum sem héldu að þeir gætu hagnast vel á litla Íslandi.

En undanfarna daga og vikur hafa allir bankarnir verið að auka gjaldeyrisforða sinn og myndað skort á erlendum gjaldeyri sem orsakar lækkun krónunnar. Einnig hafa verið gríðarleg viðskipti með gjaldeyri milli bankanna þá daga sem krónan hefur lækkað mest. Þannig að það er orðið alveg ljóst að samstarf og samráð milli íslensku bankanna er gríðarlega mikið og ekki síst gríðarlega mikilvægt fyrir okkur Íslendinga.

En allt tal um veika krónu og hrakspár í efnahagslífinu eiga ekki við nein rök að styðjast þegar atburðir síðustu vikna eru skoðaðir. Krónan á eftir að rétta úr sér með sumrinu og efnahagurinn (og hávaxtastefnan) á eftir að blómstra sem aldrei fyrr í haust.

Hvers virði ertu?

Nýverið tóku tvær bankastofnanir upp á þeirri nýjung að bjóða upp á innlánsreikninga þar sem vextir eru greiddir út mánaðarlega. Persónulega finnst mér þetta vera löngu tímabært enda hefur verið mjög einkennilegt að yfirdráttarvextir eru innheimtir mánaðarlega en innlánsvextir greiddir árlega. En þetta er bara eitt atriði af þúsund sem mér finnst halla all mikið á almenning gagnvart lánastofnunum.

En snúum okkur að því sniðuga við þessa nýju innlánsreikninga. Núna er hægt að reikna út hvers virði þú ert samkvæmt nýjustu útreikningum.

Meðalútborguð laun síðustu þriggja mánaða:
100.000 kr.
Stýrivextir Seðlabankans:
13,75%
Fjármagnstekjuskattur:
10%

Virði þitt er samkvæmt þessum forsendum:
100.000 / (0,1375 * (1 - 0,1) / 12) =
100.000 / (0,1375 * 0,9 / 12) =
100.000 / 0,0103125 = 9.696.969 kr.

Þetta segir þú ert nákvæmlega 9.696.969 króna virði því af þessari upphæð fengirðu 100.000 kr. greiddar út í vexti á hverjum mánuði um aldur og ævi*. 

* Nema stýrivextir Seðlabankans breytist.